Hronika progona nehrišćana

E novine

25.09.2013.

Od Milanskog edikta do Inkvizicije

Piše: Marko Ekmedžić

Nakon Stilhonove smrti, Imperator Honorije izdaje još oštriji ukaz, kojim se zabranjuju bilo kakve svetkovine mnogobožaca u blizini nekadašnjih hramova, a sprovođenje ovog zakona se prepušta biskupima. Takođe, ukazom se naređuje konfiskacija i predaja crkvi sve imovine osvedočenih mnogobožaca i jeretika. Na ovaj način je zabranjeno čak i imanje statue u privatnom vlasništvu. Lokalni biskupi sprovode vrlo posvećeno nove progone mnogobožaca kao i propratno spaljivanje knjiga. Sudije koje su pokazivale sažaljenje prema progonjenim ljudima bivaju takodje oštro kažnjavane. Avgustin Hiponski naređuje masakr hiljade mnogobožaca koji protestuju zbog progona u Kalami u provinciji Numidiji, u današnjem Alžiru. Avgustinov prijatelj, biskup Kalame, spremno odgovara i podstiče ubijanja mnogobožaca. Honorije donosi zakon kojim se svima osim katolicima zabranjuje da budu u državnoj službi, ali povlači taj propis kada je jedan od njegovih najboljih oficira, iz protesta podneo ostavku

311. Imperator Galerije, u poslednjoj godini svoje vladavine donosi “Edikt o toleranciji“ kojim obustavlja proganjanje hrišćana koje je pun zamah imalo u vreme Dioklecijana i koje je sam Galerije podstakao. Galerije je već bio teško bolestan u vreme donošenja ovog edikta, a na njemu su potpisani i Licinije i Konstantin.

313. U februaru ove godine, tokom savetovanja u Milanu, imperatori zapada i istoka, Konstantin i Licinije, dogovorili su se da se u Carstvu omogući puna sloboda veroispovesti, a što neki istoričari formalizuju kao Milanski edikt. Hrišćanstvo je u potpunosti legalizovano, postalo je čak i privilegovano u odnosu na politeističke kultove, koji su prestali da budu službena religija Carstva, iako su oba vladara nastavili da upražnjavaju određene mnogobožačke obrede.

314. Odmah nakon legalizovanja, hrišćanska crkva napada politeiste, pa tako sabor u Ankiri (današnja Ankara) osuđuje obožavanje boginje Artemide, često i kod ranih hrišćana, ali i donosi niz zakona, među kojima je najzanimljiviji onaj koji izjednačava seks sa životinjama sa seksom sa leproznim ženama.

324. Imperator Konstantin naređuje pljačkanje Apolonovog proročišta u Didimi, napravljenog negde oko 6. veka p.n.e, uz mučenje Apolonovih sveštenika do smrti. Takođe, delimično isteruje nehrišćane sa Atosa i naređuje uništenje većine lokalnih helenskih hramova. Uništenje mnogobožačkih hramova je dovršeno u vreme vladavine Teodosija I.

325. Sabor u Nikeji i formulacija hrišćanskih dogmi o prirodi “božijeg sina“ , potom o takozvanom “Nikejskom kredu“ odnosno “simbolu vere“, načinu računanja datuma Uskrsa i o promulgaciji kanonskog prava. Sabor je upamćen i po sukobima sa pripadnicima Arijeve i Meletijeve jeresi. Arijanstvo je osuđeno kao jeres, ali je Konstantin svojevoljno odlučio da prognane arijance vraća u versku službu, a najbliži saradnik i savetnik mu je bio Euzebije iz Nikomedije, osvedočeni arijanac. Kuriozitet je to da je saborom predsedavao upravo Konstantin, iako nije bio hrišćanin.

325. Konstantin naređuje uništenje Asklepijevog hrama u Kilikiji, prema hronikama hrišćanskih savremenika, kao i mnoštva hramova posvećenih boginji Afroditi u Jerusalimu, Fenikiji, Balbeku i drugim mestima. Do 326. godine zabeleženo je najmanje dvadeset rušenja hramova po naredbi Konstantina, uz bar šest javnih spaljivanja knjiga proglašenih za “paganske“.

330. Dovršavanje i posvećivanje Konstantinopolja (Carigrada), nakon šest godina, uz masovnu pljačku svega, od potpornih stubova do statua, iz mnogobožačkih hramova širom Carstva, a za potrebe izgradnje i dekorisanja novog grada, Konstantinove nove prestonice.

335. Konstantinovi ukazi omogućavaju nastavak pljačke brojnih mnogobožačkih hramova u maloj Aziji, a naređuje pogubljenja raspinjanjem “svih čarobnjaka i proroka“, uključujući tu i one koji izjave da čuju “glasove od Boga“ . U ovom pogromu je stradao i filozof Sopater (Sopatros), neoplatoničar, optužen da je magijom prizvao vetrove koji su sprečili da brodovi sa hranom dođu na vreme do luka pogođenih glađu. Iste godine je dovršio i obnovu Jerusalima, ovaj put kao svetog hrišćanskog grada kojem je pristup Jevrejima bio zabranjen.

337. Konstantina je pred smrt krstio Euzebije, a u tom trenutku, oko jedne petine građana zapadnih i oko polovine građana istočnih provincija Carstva su bili hrišćani. Konstantina je Senat posmrtno deifikovao, prema mnogobožačkoj tradiciji.

341. Konstancije II naredjuje proganjanje “svih proroka i helenista“. Mnogi politeisti su ili zatvarani ili pogubljeni, a Konstancije postaje jedan od najvećih simbola progona mnogobožaca, premda istoričari smatraju da je na to bio navođen i uticajem svojih savetnika, te da je zapravo nekoliko puta i zaštitio mnogobošce.

346. Novi veliki progoni nehrišćana u Konstantinopolju. Proterivanje poznatog besednika Libanijusa optuženog za čarobnjaštvo, samo zato što je sebe smatrao autentičnim Helenom i nije želeo da odustane od sopstvenih uverenja.

353. Konstancije II izdaje ukaz kojim se sve vrste mnogobogobožačkih žrtvovanja kažnjavaju smrću, hramovi se zatvaraju, pristup hramovima biva zabranjen i prestaju državne subvencije za mnogobožačke kultove.

354. Konstancije II izdaje novi ukaz kojim je legalizovano zatvaranje politeističkih hramova, a obredi postaju kućni, odnosno privatni. Neki od zatvorenih hramova su pretvoreni u bordele ili kockarnice. Poput svog oca, sprovodio je cezaropapizam, odnosno vršio je snažan uticaj na crkvu, forsirajući arijanizam.

356. Konstancije II izdaje još jedan ukaz kojim se naređuje uništavanje svih politeističkih hramova, kao i smrtna kazna za sve praktikujuće “idolopoklonike“ , a nakon što je pobedio uzurpatora Magnencija, koji je ukinuo brojne Konstancijeve zabrane. Nastavljaju se tragična spaljivanja biblioteka po mnogim mestima širom carstva, kao i ubijanje politeističkih sveštenika. Fabrike kreča su bile uspostavljene uz zatvorene hramove, i veliki deo njih je razgrađen i pretvoren u kreč, mada je zakonom zabranjeno uništavanje mnogobožačkih hramova van zidina grada i skrnavljenje grobalja mnogobožaca.

357. Konstancije II stavlja van zakona sve metode za proricanje, uključujući i astrologiju, iz sopstvenog straha da će ga neki čarobnjak omađijati tako da izgubi presto. Iste godine uklanja Oltar Pobede iz Senata, nakon primedbi hrišćanskih senatora, posle 386. godina stajanja na tom mestu. Veliki deo Konstancijevih propisa se poštuje malo ili nimalo, pošto hrišćani i dalje nisu u apsolutnoj većini. Štaviše, sam Konstancije je i dalje postavljao neke mnogobožačke sveštenike na funkcije, a i u školama su i dalje radili učitelji i filozofi mnogobošci.

359. U Skitopolisu (danas Beit Šean), udaljenom i izolovanom gradiću u sirijskim provincijama, se formiraju prvi logori smrti u istoriji, gde su odvođeni pohapšeni nehrišćani iz celog Carstva, da budu mučeni i ubijeni, iako je pod znakom pitanja to koliko je o tome znao sam Konstancije, a koliko je to bilo organizovano od strane moćnih biskupa.

361. Konstancije umire, a pre smrti je kršten, ponovo od strane arijanskog sveštenika, kao i njegov otac. Senat ga posmrtno deifikuje, prema mnogobožačkoj tradiciji.

361. Naslednik Konstancija, mnogobožac Julijan, 11. decembra u Konstantinopolju najavljuje restauraciju politeističke religije i obećava punu versku toleranciju, pročišćava korumpiranu birokratiju i pokušava da Carstvo vrati starim vrednostima, kao način sprečavanja raspada. Bio je značajan filozof i pisac na grčkom jeziku, sledbenik neoplatonskog mnogoboštva i isprva harizmatični vojskovođa. Reforme su ga učinile u početku popularnim među narodom, a eliminacija korumpirane birokratije je na kratko ozdravila Carstvo. Lošim odlukama tokom posete Siriji, pre kampanje u Persiji, narušio je sliku o sebi. Na početku vladavine vraća Oltar Pobede u Senat.

363. 26. juna Julijan je smrtno ranjen u loše organizovanoj i previše ambicioznoj kampanji protiv Persijanaca, a hrišćani, uprkos istorijskim činjenicama da je Julijan stradao od koplja jednog Sasanida, stvaraju legendu o tome da ga je ubio nezadovoljni hrišćanin.

363. Novi Imperator Jovijan naređuje spaljivanje biblioteke u Antiohiji. Uprkos prvobitnoj prividnoj toleranciji verovanja, ali ne i praktikovanja mnogobožačke vere, ediktom naređuje smrtnu kaznu za sve one koji obogrčkom mestu Elefsina i pokušava da linčuje prvosveštenike Nestorija i Priska. 95-ogodišnji Nestorije objavljuje kraj Eleusinskih misterija i “prevlast mentalne tame nad ljudskom rasom“.

364. Crkveni savet u Laodikeji naređuje između ostalog da se crkvene službe vrše nedeljom a ne subotom. Običaj da se subotom odmara i ostaje kod kuće (jevrejski sabat) se proglašava grešnim i zabranjenim, uprkos tome što jevanđelja indiciraju da je i Isus poštovao taj običaj.

364. 17. februara, pre nego što je i stigao do Konstantinopolja, Jovijan umire, a nasleđuje ga Valentinijan, koji daje svom bratu Valensu upravu nod istokom Carstva, dok on na zapadu vodi poslednje uspešne rimske kampanje preko Rajne i Dunava. Kako je sam bio neplemenitog porekla, podržavao je niže slojeve stanovništva, dao veće verske slobode i mnogobošcima, osim žrtvovanja i magije, a protivi se bogaćenju hrišćanskog sveštenstva.

365. Imperator Valens zabranjuje politeističkim vojnim zapovednicima da upravljaju vojnicima hrišćanima, što je bila česta praksa, s obzirom na to da su većinu vojske i dalje činili mnogobošci. Valens je bio poslednji Imperator arijanske vere, a nakon njega su se Imperatori pridržavali nikejskog kreda.

370. Valens naređuje novi progon nehrišćana širom istočnog dela Carstva, iako je ta praksa imala tek promenljivi, delimični uspeh i bila prekidana i periodima pune tolerancije. U Antiohiji, među mnogim nehrišćanima, pogubljen je i bivši guverner Fidustijus, kao i sveštenici Hilarijus i Patricijus. Filozof Simonid je živ spaljen, a filozofu Maksimusu je odsečena glava. Najekstremniji vidovi nasilja hrišćana nad mnogobošcima se dešavaju uprkos carskim naredbama da se oni ne smeju ubijati. Progone se i prijatelji ranijeg Imperatora Julijana, Orebasije, Salustije, Pegasije i mnogi drugi, a već po običaju, ogromne količine knjiga bivaju spaljene na trgovima istočnih gradova.

372. Valens naređuje guverneru Male Azije da istrebi sve Helene (u smislu identifikovanja sa duhom starog helenizma) kao i sve dokumente njihove mudrosti. Zavisno od sredine, naredba se sprovodi sa manje ili više elana.

373. Donesena je nova zabrana svih metoda proricanja. Hrišćani uvode termin “paganin“/”paganski“, sa značenjem “seljak“/”seljački“ kojim se na pežorativan način označavaju nehrišćani, na isti način na koji se za nekoga danas kaže da je “seljačina“.

375. Hrišćani zatvaraju Asklepijev (Eskulapov) hram u Epidauru.

378. Valens gine u bici kod Adrijanopolja protiv Gota, Alana i Huna a telo mu nikada nije ni pronađeno. Valentinijanov sin Gracijan je tako postao jedini Imperator, ali je već sledeće godine postavio Teodosija za Imperatora Istoka, da bi upravljanje državom bilo lakše.

380. 27. februara imperator Teodosije izdaje Solunski edikt zajedno sa Gracijanom i Velentijanom II, kojim se hrišćanstvo nikejskog kreda proglašava jedinom dozvoljenom hrišćanskom religijom. U njemu su ostali hrišćani označeni kao jeretici nazvani ludacima kojima sledi i nebeska i zemaljska kazna. U drugom ediktu, Teodosije naziva ludim one koji ne veruju u Hrista i stavlja van zakona sva neslaganja sa crkvenom dogmom među hrišćanima. Ambrozije, ambiciozni i posvećeni milanski biskup i jedan od četiri hrišćanska “naučitelja“, započinje uništavanje politeističkih hramova u toj oblasti. Pomamljena rulja, predvođena hrišćanskim sveštenicima, napada hram boginje Demetre u “Slava Jahveu!“) se uvodi u hrišćansku misu, odnosno liturgiju.

381. Teodosije saziva sabor u Konstantinopolju, da bi se nikejski kredo potvrdio kao jedini dopušteni princip verovanja i da bi se suzbilo arijanstvo i manje jeresi. U tu svrhu, nakon sabora, Teodosije naređuje da se oduzmu sva prava hrišćanima koji su odlučili da se vrate staroj veri, odnosno pre svega arijanizmu. Takođe, kao izvor potonjih sukoba, konstantinopoljski episkop se postavlja na položaj odmah ispod rimskog episkopa, po dostojanstvu, a Konstantinopolj se naziva “novim Rimom“. Na zapadu se to nadalje tumači da je rimski episkop, potonji papa, nadređen episkopu, potonjem patrijarhu iz Konstantinopolja, dok se na istoku tumači da je rimski episkop dobio samo položaj prvog među jednakima. Ustanovljava se takozvani “nikejsko-konstantinopoljski“ simbol vere, odnosno kredo. Širom istoka Carstva počinju ponovna pljačkanja i spaljivanja preostalih politeističkih hramova i obnavlja se zabrana prinošenja žrtava. Teodosije zabranjuje posete helenskim hramovima, a u Konstantinopolju se Afroditin hram pretvara u bordel, a hramovi Sunca i Artemide u štale.

382. Povik “Haleluja!“ (u prevodu žavaju bogove svojih predaka ili praktikuju proricanje sudbine. U naredna tri edikta naređuje zaplenu imovine koja je pripadala politeističkim hramovima i smrtnu kaznu za učestvovanje u politeističkim ritualima u privatnosti doma, kao i u javnosti.

384. Teodosije naređuje pretorijanskom prefektu Maternusu da sarađuje sa lokalnim crkvenim velikodostojnicima u cilju uništavanja nehrišćanskih hramova širom severne Grčke i Male Azije, što ovaj rado prihvata.

385. Prvo registrovano ubistvo hrišćanskog jeretika, Priscilijana, a prema Teodosijevom zakonu.

385.-388. Prefekt Maternus, udružen sa biskupom Marselom od Apameje, koji je kasnije proglašen svecem, pročešljava detaljno naselja u oblasti kojom upravlja na istoku. Tom prilikom, sistematski uništava stotine helenskih hramova, svetilišta i oltara. Izmedju ostalih, uništili su hram u Edesi, Kabirion u Imbrosu, hram Zevsa Belosa u Apameji, u okviru kog je stajalo i poznato proročište koje je posećivao i Septimije Sever, Apolonovo svetilište u Didimi i sve hramove u Palmiri. Logori u Skitopolisu i dalje operišu, polulegalno.

386. Teodosije vraća deo verskih sloboda mnogobošcima, a njihove hramove prepušta njihovoj brizi, premda nasilje hriščana ne prestaje. Kratak period tolerancije se vezuje za podsticanje lojalnosti podanika tokom pojave uzurpatora Magnusa Maksimusa na zapadu Carstva.

388. Teodosije zabranjuje javne debate i razgovore o hrišćanskim religijskim temama u pokušaju učvršćivanja nikejsko-konstantinopoljskog kreda. Stari besednik Libanijus mu šalje poznato pismo “Pro Templis“ (Περὶ τῶν Ἱερῶν) u kome izražava nadu da će ono malo preostalih nehrišćanskih svetilišta biti posteđeno, naročito zato što rušenja uglavnom vrši obična svetina, podstaknuta verskim vođama, a bez eksplicitnog naređenja samog Imperatora. Sam Teodosije je bio više posvećen uništavanju hrišćanskih jeresi, nego progonu mnogobožaca u prvim godinama svoje vladavine.

389-391. Početak epohe tzv. “Teodosijevih dekreta“ i sistematskog ukidanja prava mnogobošcima da obeležavaju svoje praznike. Svi mnogobožački praznici koji nisu prevedeni u hrišćanske, prestali su to da budu. Svi nehrišćanski kalendari i načini računanja vremena su stavljeni van zakona.

390. Teodosije naređuje masakr u Solunu nad 7 000 stanovnika, a zbog ubistva vojnog upravitelja grada tokom pobune. Uticajni biskup Ambrozije ga zbog toga isključuje iz crkve (ekskomunicira), da bi se problem rešio Teodosijevim pristankom na pokoru, čime praktično prihvata Ambrozijevu supremaciju i zaista tokom nekoliko meseci javno obavlja obrede koji sleduju iz te kazne. Od tog trenutka počinje faza odlučnijeg progona mnogobožaca.

391. Teodosije izdaje ukaz kojim se zabranjuje posećivanje mnogobožačkih hramova, hodanje kroz njih i gledanje statua u njima, što je dovelo do masovnog napuštanja hramova i stvaranja zakonske mogućnosti da ih preuzmu hrišćani i pretvore u crkve. Istovremeno, Teofil I, aleksandrijski patrijarh, započinje teške progone nehrišćana. Istoričar Edvard Gibon ga je opisao kao neprijatelja mira i vrline, zlog i drskog čoveka, sa rukama naizmenično uprljanim zlatom i krvlju. Pretvorio je Dionisov hram u hrišćansku crkvu, spalio je Mitrin hram, uništio Zevsov hram i odobrio kamenovanje do smrti nehrišćanskih sveštenika, nakon javnog ponižavanja. Kada je otkrio jedan sakriveni mnogobožački hram, artifakte su izneli i izložili podsmehu, što je uvredilo mnogobošce do te mere da je došlo do napada na hrišćane. Hrišćani su u kontranapadu suzbili mnogobošce do Serapeuma, najvećeg takvog hrama u helenizovanom delu carstva, koji je imao i jedno odeljenje čuvene Aleksandrijske biblioteke. Imperator je savetovao Teofilu da pomiluje pobunjene mnogobošce, ali su vojska i horde fanatičnih asketskih pustinjaka već preplavile grad, probile se u Serapeum i sravnile ga sa zemljom, uništavajući i zatečena antička književna dela, uz masakriranje mnogobožaca, uključujući i njihovog predvodnika, filozofa Olimpija. Valentinijan II za to vreme, pod uticajem biskupa Ambrozija, izdaje dekret kojim se konačno zatvaraju svi mnogobožački hramovi, čime se mnogoboštvo efektivno stavlja van zakona. Oltar Pobede je ponovo uklonjen iz Senata, uprkos negodovanju mnogobožačkih senatora.

392. Valentinijan je ubijen, a na njegovo mesto je došao Flavije Evgenije, kog je Teodosije smatrao uzurpatorom, a koji je ponovo dopustio verske slobode i vratio Oltar Pobede u Senat. U tom trenutku, u Rimu je bilo više mnogobožaca nego hrišćana, kao i u Galiji, Španiji i severnoj Italiji, osim pojedinih urbanih delova, mada je i u samom Milanu, polovina populacije i dalje bila mnogobožačka.

392. Teodosije se proglašava Imperatorom celog Carstva, budući da nije priznavao uzurpatora Flavija Evgenija. Teodosije donosi novi edikt u kome se ponovo zabranjuju svi nehrišćanski rituali i u kome se oni nazivaju “paganskim sujeverjem“. Edikt takođe donosi punu dozvolu uništavanja mnogobožačkih hramova, iako hrišćani i njihove verske vođe čine nasilje preko mere koju ukazi dopuštaju. Samotračke misterije u Makedoniji su zabranjene a sveštenici zaklani. Kiparski episkop Epifanije od Salamine, kasnije proglašen svecem, kao i episkop Tihon od Amatunde, takođe kasnije kanonizovan, uništavaju gotovo sve mnogobožačke hramove na ostrvu i ubijaju stotine nehrišćana. Lokalne Afroditine misterije su zabranjene. Nehrišćani se bune protiv Imperatora i hrišćanske crkve u Petri, Aeropolisu, Rafiji, Gazi, Balbeku i drugim gradovima širom Bliskog Istoka.

393. Teodosije kreće u pobednički pohod protiv Flavija Evgenija i njegovog vojnog komandanta Arbogasta, koji su omogućili gotovo punu versku slobodu na zapadu Carstva, te je za Teodosija i biskupa Ambrozija, ovaj rat poprimio razmere “svetog rata“ . Tokom pohoda, na istoku Carstva su zabranjene olimpijske, pitijske i akitijske igre, kao deo “paganske idolatrije“, iako ima svedočenja da su se, uprkos zabranama, određena takmičenja održavala i nadalje, pod drugim obeležjima, sve do prve polovine 5. stoleća Hrišćani koriste ovu priliku da opljačkaju olimpijske hramove.

394. Teodosije pobednički ulazi u Rim i pokušava da u Senatu ubedi mnogobožačke senatore da se pokrste. Pošto nije uspeo, ukida sve državne subvencije za mnogobožačke običaje i ukida sveštenički red devica Vestalki nakon skoro 1100 godina postojanja. Uprkos ovome, mnogobošci nisu prestali da postoje, već su se neki samo pretvarali da su prihvatili hrišćanstvo da bi mogli da napreduju u službi. Tako je pokrenut još jedan talas uništavanja mnogobožaćkih hramova i svetilišta, poput brojnih uništavanja širom Galije, Sirije, Kartagine, potom uništenja svetilišta u Delfima, u okolini Aleksandrije, širom Gaze i uz tok Nila. Zabeleženo je da je predvodnik sveštenika u Egiptu, tokom jedne od pljački mnogobožačkih hramova, na zahtev mnogobožačkog sveštenika da vrati ukradene ikone odgovorio da je sa mirom uklonio strane bogove, te da za one koji su u jedinstvu sa Hristom ne postoji tako nešto kao što je pljačka.

395. Teodosije umire početkom godine u Milanu, nakon što je već ranije podelio Carstvo svojim sinovima Arkadiju (istok) i Honoriju (zapad). Biskup Ambrozije piše hvalospev o Teodosiju, koji tek krajem godine biva sahranjen u Konstantinopolju. Rufin, prvi ministar cara Arkadija naređuje hordama pokrštenih Gota da upadnu na teritorije sa većinskim helenskim stanovništvom koje je poštovalo stare običaje. Predvođeni hrišćanskim monasima, oni pljačkaju i spaljuju mnoge gradove, poput Diona, Delfa, Megare, Korinta, Feneja, Arga, Nemeje, Sparte, Mesene, Figaleje, Olimpije, gde spaljuju i pljačkaju preostale hramove. Arkadije iste godine donosi zakone o izbacivanju mnogobožačkih praznika iz kalendara (premda su neki praznici opstali), kao i zakon kojim se zabranjuje onima koji su iz hrišćanstva prešli nazad u mnogoboštvo da praktikuju svoje običaje u hramovima.

396. Arkadije donosi edikt u kome se naređuje da se mnogoboštvo tretira kao veleizdaja, iako se u praksi to retko sprovodilo. Zbog velikog broja mnogobožaca na Bliskom Istoku, njihovi festivali uglavnom opstaju i dalje, ali bez verskih obreda koji su im bili sastavni deo.

397. Arkadije još jednom naređuje da se preostali politeistički hramovi poruše, ponovo sa delimičnim uspehom.

398. Crkveni sabor u Kartagini zabranjuje svima, uključujući tu i hrišćanske biskupe, proučavanje paganskih knjiga. Ovaj sabor definiše i biblijski kanon, odnosno spisak dela koja čine Bibliju. Porfirije, episkop iz Gaze, uništava skoro sve paganske hramove u gradu, uz snažnu podršku vojske, ali i uz izuzetan otpor lokalnog stanovništva. Samo je devet hramova ostalo donekle aktivno, pre svega zbog i dalje mnogobrojnih mnogobožaca, a sam grad zadržava reputaciju snažnog središta otpora hristijanizaciji.

399. Novim ediktom, car Arkadije naređuje da svi preostali hramovi, uglavnom po selima, budu momentalno uništeni. Na zapadu Carstva se donose tzv. “Stilhonovi zakoni“, nazvani po Stilhonu, vojnom upravitelju i suštinskom vladaru na dvoru Imperatora Honorija. Ti zakoni su bili tolerantni, zabranjivali su uništavanje mnogobožačkih hramova, uprkos tvrdnjama razularenih hrišćana da imaju dozvolu da to rade. Takođe, mnogobošcima je dozvoljeno da proslavljaju svoje praznike, ali bez obavljanja verskih obreda, dok je naređeno i obnavljanje hramova mnogobožaca iz kojih su uklonjeni simboli stare vere, sa namerom da se očuvaju kao spomenici ranije kulture.

400. Biskup Niketa uništava Dionisovo proročište u Vesaju i nasilno pokrštava sve nehrišćane u toj oblasti. Avgustin Hiponski, potonji sv. Avgustin, jedan od najznačajnijih zapadnih teologa i tzv. “Crkvenih otaca“ , poveo je svoju kongregaciju u Kartagini u uništavanje svih vidljivih znakova mnogoboštva, vodeći ih parolom da to bog želi, zapoveda i objavljuje. Tokom nereda gine oko šezdeset stanovnika. U tom trenutku, na smeni vekova, u Carstvu i dalje živi otprilike jednak broj hrišćana i mnogobožaca.

401. U Gazi, biskup Porfirije, kasnije proglašen svecem, šalje svoje sledbenike sa naredbom da linčuju nehrišćane i unište preostalih devet aktivnih hramova u gradu. Otpor stanovništva ga tera da ode u Konstantinopolj i lično od uticajne kraljice Alije Eudoksije dobije trupe koje će zadatak sprovesti. Na petnaestom saboru u Kalcedoniji, naređeno je da se svi hrišćani koji održavaju dobre odnose sa svojim nehrišćanskim rođacima ekskomuniciraju, čak i nakon smrti.

402. Sinegije, carski izaslanik, u Gazi izvršava naređenje. Uništeni su hramovi Afrodite, Hekate, Sunca, Apolona, Kore (Persefone), Tihe, oltar heroja (Herojon), kao i Marnejon (hram Zevsa marnasa, koji je obnovljen u vreme Imperatora Hadrijana), koji je spaljen smesom smole, sumpora i masti i ostavljen da gori danima, da bi preostalo kamenje potom bilo iskorišćeno za popločavanje ulica Gaze. Gradska aristokratija, mnogobožačke vere, već je bila napustila grad, pa je prispela vojska zaposela njihove kuće, opljačkala ih i popalila brojne idole i knjige, okarakterisane kao “čarobnjačke knjige“ Na ruševinama Marnejona je podignuta crkva, nazvana Eudoksijana, prema carici koja je finansirala izgradnju. Na taj način je mnogoboštvo iskorenjeno i u Gazi, jednom od poslednjih uporišta stare vere u Carstvu.

405. Jovan Zlatousti (Hrizostom), biskup Konstantinopolja, potonji svetitelj, daje moralnu podršku hordama monaha obučenim u sivo i naoružanim motkama i gvozdenim šipkama da unište “idole“ i preostale mnogobožačke hramove u svim gradovima Palestine, odnosno provincije Fenikije. Zbog sukoba sa caricom, bio je prognan iz Konstantinopolja, ali njegov uticaj nije bio umanjen, a njegovi sledbenici su osim mržnje prema mnogobošcima, širili i mržnju prema Jevrejima, a prema spisima samog Zlatoustog.

406. Jovan Zlatousti skuplja novac od bogatih hrišćanki da bi finansijski pomogao rušenje paganskih hramova, iako je i dalje u egzilu. Naređuje uništavanje ostataka poznatog hrama posvećenog Artemidi u Efesu, čiji pojedini stubovi vremenom završavaju čak i u crkvi sv. Sofije, današnjoj Aja Sofiji.

407. Novi edikt, ovaj put na zapadu, još jednom van zakona stavlja sve nehrišćanske oblike obožavanja, naređuje uklanjanje “paganskih“ simbola iz preostalih hramova, a same hramove konfiskuje za javnu državnu upotrebu, uz uništavanje ili uklanjanje oltara.

408. Nakon Stilhonove smrti, Imperator Honorije izdaje još oštriji ukaz, kojim se zabranjuju bilo kakve svetkovine mnogobožaca u blizini nekadašnjih hramova, a sprovođenje ovog zakona se prepušta biskupima. Takođe, ukazom se naređuje konfiskacija i predaja crkvi sve imovine osvedočenih mnogobožaca i jeretika. Na ovaj način je zabranjeno čak i imanje statue u privatnom vlasništvu. Lokalni biskupi sprovode vrlo posvećeno nove progone mnogobožaca kao i propratno spaljivanje knjiga. Sudije koje su pokazivale sažaljenje prema progonjenim ljudima bivaju takodje oštro kažnjavane. Avgustin Hiponski naređuje masakr hiljade mnogobožaca koji protestuju zbog progona u Kalami u provinciji Numidiji, u današnjem Alžiru. Avgustinov prijatelj, biskup Kalame, spremno odgovara i podstiče ubijanja mnogobožaca. Honorije donosi zakon kojim se svima osim katolicima zabranjuje da budu u državnoj službi, ali povlači taj propis kada je jedan od njegovih najboljih oficira, iz protesta podneo ostavku. Na istoku Arkadije umire i nasleđuje ga osmogodišnji sin Teodosije II.

409. Još jedan edikt naređuje da se sve forme proricanja, uključujući i astrologiju, kažnjavaju smrću. Honorije donosi takođe i propis kojim se kažnjavaju sudije i službenici koji ne sprovode zakone protiv mnogobožaca, kao i oni koji prećute mnogobožački obred koji se desi u njihovom gradu ili oblasti.

410. Vizigoti, predvođeni Alarikom, probijaju opsadu Rima i pljačkaju grad. Nakon 387. p.n.e. i upada Gala u Rim, ovo je bio prvi put da je odbrana grada popustila pred napadačima i smatra se da je ovo je jedan od odlučujućih trenutaka koji je doprineo konačnom padu Zapadnog Rimskog Carstva, uprkos tome što Rim već neko vreme nije bio prestonica ovog dela Carstva. Mnogobožački pisci vide ubrzano propadanje Carstva kao direktnu posledicu odbacivanja starih običaja.

415. Jedan od retkih načina iskaza mnogobožaca ostaje delimično literatura, premda je i ona podređena oštroj hrišćanskoj cenzuri. U Aleksandriji, hrišćanska rulja, predvođena biskupom Ćirilom, sestrićom episkopa Teofila, kasnije takođe kanonizovanim i promovisanim u jednog od “stubova crkve“ , par dana pre Uskrsa napada Hipatiju, poznatu neoplatoničarku, filozofa i naučnicu. Ona je postala žrtva sukoba guvernera Oresta i moćnog ali nadasve nasilnog episkopa Ćirila, optužena da je navodila Oresta na “pagansko ponašanje“ , nakon što je on izdao jedan ukaz o toleranciji prema Jevrejima, nakon kog su izbili sukobi ove dve verske grupacije i progon Jevreja, kao i napad grupe od oko 500 monaha na Oresta. Na najbrutalniji način je, nakon što je oteta i odvedena u crkvu nazvanu Cezarejum, masakrirana. Školjkama ili možda pločicama sa zidova joj je bukvalno meso kidano sa kostiju, pa je umrla u najgoroj agoniji. Udovi su joj potom spaljeni a ostaci tela su razvlačeni ulicama Aleksandrije i na kraju spaljeni zajedno sa njenim spisima. Hrišćanska apologetika je kasnije događaje predstavila potpuno drugačije, optužujući Hipatiju da je omađijala Oresta i prenebregavajući napad monaha na Oresta. Kasnije iste godine ponovo otpočinju progoni mnogobožačkih sveštenika širom severne Afrike. Većina njih je bila živa spaljena, mučena ili raspeta. Car Teodosije II i zvanično ukazom isteruje Jevreje iz Aleksandrije. I na zapadu očigledno i dalje postoji značajan broj mnogobožaca, s obzirom da Imperator Honorije nastavlja da izdaje ukaze kojima se zabranjuju njihovi obredi i naređuje uklanjanje objekata koje koriste u te svrhe.

416. Monah i pustinjak Hipatije od Bitinije, poznat i kao “Mač božiji“ ali i “Izučavalac Hristov“ , istrebljuje na surov način preostale pagane u Bitiniji, a pamti se i da je sprečio obnavljanje Olimpijskih igara, zbog njihovih mnogobožačkih korena. Honorije i Teodosije II naređuju da mnogobošci više ne budu primani u carsku službu, niti da od tog trenutka više mogu postati upravitelji ili sudije.

423. Imperator Teodosije II ponovo proglašava mnogobožačke kultove “obožavanjem demona“ i naređuje da se svima onima koji istrajavaju u praktikovanju tih religija oduzme sva imovina, te da budu prognani. Tekst tog ukaza ukazuje na nepokolebljivo postojanje mnogobožaca u nepoznatom broju širom Carstva. Honorije umire ove godine, na zapadu vlast suštinski drži primicerijus Jovan, koji podstiče versku toleranciju, čemu se pridružuje i Teodosije II, ukazom u kom poziva na neugrožavanje mnogobožaca koji ne krše zakon.

425. Teodosije II zbacuje Jovana i postavlja Valentinijana III za Imperatora na zapadu, čime prestaje ovaj novi, kratki period tolerancije. U celom Carstvu odmah bivaju promovisana dva nova zakona, od kojih prvi naglašava da sva mnogobožačka sujeverja treba iskoreniti. Drugi zakon zabranjuje da se mnogobošci pojave kao tužioci ili žalbenici na sudu i zabranjuje im učešće u vojsci. Zabeležena praksa ukazuje na to da je mnoštvo mnogobožaca samo prividno prihvatalo hrišćanstvo, u javnosti, dok su privatno i dalje praktikovali stare običaje. Zabeležen je veliki broj zakona protiv “apostaze“ , odnosno odbacivanja vere, što samo ukazuje na čestu pojavu odricanja od hrišćanstva.

426. Teodosije II je doneo zakon po kom onaj ko se odrekao hrišćanstva više ne može da se smatra delom stare religije, ali i zakon usmeren protiv onih koji se pretvaraju da su hrišćani, a zapravo praktikuju stare obrede. O masovnosti ovih pojava govori i to da je ovaj zakon ponovljen i 435. godine. Takođe, zakon je naložio magistratima da unište sve preostale mnogobožačke oltare, hramove i svetilišta, a oni koji to ne bi učinili bili su osuđeni na smrt. I ovaj zakon je ponovljen nakon nekoliko godina, dok i sam tekst ukazuje na to da mnogi mnogobošci i dalje vrlo otvoreno vrše svoje verske obrede. Zanimljivo je da se sam Teodosije II oženio Eudokijom, ćerkom mnogobošca i sofiste Leontija, te da je ona, čak i kao carica, bila mecena raznih umetnika mnogobožaca, poput Kira od Panopolisa i Nona.

429. Hram boginje Atine (Partenon) na Akropolju u Atini je opljačkan, a atinski mnogobošci su izloženi novom progonu.

435. Kako su dotadašnji zakoni bili tek delimično efektni, Teodosije II donosi novi ukaz u kome naređuje smrtnu kaznu za sve mnogobošce i otpadnike od hrišćanstva (jeretike) širom carstva, koji praktikuju običaje, a za sprovođenje su zaduženi magistrati, i sami pod pretnjom smrti ukoliko ne postupe po naredbi. Samo je Judaizam od ovoga izuzet i postao je jedina zakonski dozvoljena religija osim hrišćanstva. Čak i uz pretnje smrću, mnogoboštvo ne nestaje.

438. Teodosije II izdaje novi ukaz, zbog neefikasnosti prethodnog, gde ponavlja pretnje smrću, dok se propagira sujeverje, po kom je idolopoklonstvo mnogobožaca krivo za kugu koja je pogodila Carstvo. Teodosije veću pažnju posvećuje rešavanju nesuglasica u samoj crkvi.

440-450. Hrišćani uništavaju veliki broj preostalih spomenika, oltara i svetilišta u Atini, Olimpiji i drugim grčkim gradovima, dok opstaju samo oni zaštićeni carskom uredbom, i oni koji bivaju pretvoreni u crkve.

448. Teodosije II naređuje da sve nehrišćanske knjige budu spaljene, čime se još jednom uništava deo antičke zaostavštine i dela tada savremenih autora i hroničara, samo zato što su mnogobošci.

450. Teodosije II umire nakon pada sa konja, a u dvorskim intrigama pobeđuje njegova sestra Pulherija, koja se udaje za generala Marsijana, porazivši ambicioznog evnuha Hrisafija, prvog savetnika dotadašnjeg Imperatora. Marsijan je nastavio Teodosijevu politiku prema mnogobošcima, odbio je da nadalje plaća ponižavajući danak Hunima, u zamenu za njihovo neupadanje na istok Carstva, a kako je Atila bio svestan da ne može da slomi odbranu Konstantinopolja, okrenuo se napadima ka zapadu. Smatra se da je Marsijan ignorisanjem teškoća zapada da se odbrani direktno doprineo padu Zapadnog Rimskog Carstva, iako ga sa druge strane smatraju jednim od boljih ranih istočnih vladara. Pulherija se udala za njega samo iz političkih razloga, a kako je bila zavetovana na čednost, nisu imali potomstva.

451. Marsijan izdaje ukaz kojim se ponavlja da će onima koji nastave sa mnogobožačkom praksom biti oduzeta imovina i da će biti osuđeni na smrt. Takođe, naredio je da zatvoreni hramovi moraju ostati zatvoreni, a svakom sudiji ili upravitelju koji ne sprovodi zakon, određena je kazna u vrednosti 50 funti zlata.

456-457. Nakon zbacivanja Imperatora Avita na zapadu, postojala je nikada realizovana zavera dela rimskog plemstva da se na tron dovede mnogobožački general Marselin, koji bi vratio prava svim mnogobošcima.

457. Marsijan umire od gangrene na pokloničkom putovanju i za Imperatora biva izabran Lav I Tračanin, kao prvi Imperator kog je krunisao patrijarh u Konstantinopolju. Novi vladar se više bavio unutrašnjim crkvenim podelama.

467-472. Antemije, Imperator zapada i potomak Prokopija, rođaka Imperatora Julijana, postavio je Mesija Feba Severa, mnogobožačkog filozofa koji mu je bio blizak, na mesto prefekta grada Rima, konzula i patricija. Antemije je kovao novac na kom je bio i lik Herkula koji ubija Nemejskog lava, a bio je i u dobrim odnosima sa istokom, gde je zapisan kao poslednji Imperator zapada Carstva. Nade mnogobožaca su uništene kada je Ricimer, romanizovani germanski vojskovođa koji je već dugo bio ključna politička ličnost zapada, pobedio i ubio Imperatora.

472. Lav I izdaje novi zakon kojim se ponovo predviđaju oštre kazne za sve one na čijoj imovini se obavljaju mnogobožački obredi. Ukoliko bi krivac bio visoki zvaničnik, kazna bi bila gubitak položaja i konfiskacija imovine. Ako bi krivac bio nižeg društvenog položaja, bio bi fizički mučen i osuđen na rad u rudnicima do kraja života.

457-491. Progoni mnogobožaca na istoku postaju sporadični, pre vega zbog verskih podela u samom hrišćanstvu, ali i zbog toga što mnogi mnogobošci lažno prihvataju hrišćanstvo, da bi zaštitili sebe i svoju imovinu. Između ostalih, u ovom periodu su pogubljeni poznati lekar Jakov i filozof Gesije. Hrišćani, vođeni verskim vođama, istrebljuju poslednje nehrišćane na ostrvu Imbros u severoistočnom Egejskom moru. Poslednji obožavaoci Zevsa su istrebljeni na Kipru.

476. Abdicirao je poslednji, odistoka nepriznati Imperator zapada, Romul “Avgustul“ . Rimski Senat je poslao predstavnike na istok, Imperatoru Zenonu, koji je vladao od 474. godine. Odneli su mu carske simbole i zatražili da ujedini carstvo jer je “svetu dovoljan jedan monarh“. Zenon je poručio da je presto trebalo prvo da ponude Julijusu Neposu, ali je svejedno prihvatio i učinio Italiju jednom od provincija formalno, ali ne i suštinski ponovno ujedinjenog Carstva.

484. Imperator je, nakon što su Samarićani odbili da se pokrste, naredio masakr i sinagogu pretvorio u crkvu, uzurpirajući takođe i brdo na kom su se Samarićani molili, da bi ga pretvorio u grobnicu za svog rano preminulog sina, te da bi Samarićani morali da se mole pod krstom koji je tu podigao. Tokom godine su se Samarićani pobunili, spalili pet crkava sagrađenih na njihovim svetim mestima i odsekli prste episkopu Terebintu. Pobunu su proširili na Cezareju, gde su ih kasnije napale i pobedile carske trupe, iako se istoričari spore o toku događaja. Izuzetno uticajni general Il, pokreće pobunu protiv Zenona i postavlja svog kandidata, Leontija, bivšeg oficira iz Sirije, za Imperatora. Leontije je bio pobornik starih kultova, pa se pobuni priključio veliki broj preostalih istočnih mnogobožaca. Nakon četiri godine borbi i mnoštva spletki, pobunjenici su savladani i ubijeni 488. godine. Il nije bio mnogobožac, već je verovatno bio potpuno indiferentan prema verskim pitanjima, ali je istovremeno imao vladarske ambicije. Tokom pobune i osvete imperijalnih trupa, veliki broj mnogobožaca u Maloj Aziji i na Bliskom Istoku je ubijen.

486. Mnogobožački sveštenici koji su radili u tajnosti u Aleksandriji su otkriveni, uhapšeni, mučeni i pogubljeni.

488. Nakon ugušenja Ilove pobune, Zenon je zaveo strogi progon mnogobožačkih intelektualaca, među kojima su mnogi, zbog propasti pobune i sopstvenih ideala, ili prišli hrišćanstvu ili se makar pretvarali da su se pokrstili, da bi se spasili.

491. Formalno potčinjavanje Istočnog Rimskog Carstva hrišćanstvu, kada je Imperator Atanasije I pri krunisanju morao da potpiše izjavu o svojoj pravovernosti, odnosno pravoslavlju.

515. Krštenje, prema kompletnom obredu, se proglašava obaveznim za sve, čak i za one koji su se već izjasnili da su hrišćani. Imperator Atanasije I naređuje masakr mnogobožaca u Zoari i uništavanje hrama lokalnog boga Teandrita, tokom sukoba koji su izbili pre svega zbog unutrašnjih hrišćanskih teoloških pitanja, a koji su Imperatora učinili izuzetno nepopularnim u evropskim provincijama.

518-527. Vreme vladavine Imperatora Justina I, obeleženo pre svega približavanjem verskoj politici Rima i ratovima sa spoljnim neprijateljima.

528. Justinov nećak Justinijan postaje Imperator godinu dana ranije i počinje da sprovodi najodlučnije zatiranje svega sem nikejsko-carigradskog hrišćanstva kao dopuštenog oblika verovanja, tvrdnjom da jedinstvo carstva podrazumeva i jedinstvo vere. Stavlja van zakona “alternativne“ Olimpijske igre u Antiohiji, kao nastavku mnogobožačkih tradicija, ali naređuje i pogubljenje svih onih koji upražnjavaju “veštičarenje, proricanje, magiju ili idolatriju“ i to spaljivanjem, raspinjanjem, bacanjem zverima ili komadanjem. Naredio je u svom čuvenom zakoniku potpuno zatiranje “paganizma“, koje je sprovođeno vrlo predano, od običnih ljudi pa do najviših službenika. Jovan Efeski je javljao o pokrštavanju 70 000 “pagana“ u Maloj Aziji, dok su na isti način, bez izbora, pokrštavani i celi narodi – Heruli, Huni iz okoline Dona, Abasgi i Cani sa Kavkaza. Obožavanje Amona u Augili (današnja Libija) je obustavljeno, kao i obožavanje Izide na ostrvu File, kod prvog katarakta Nila. Visoki crkveni zvaničnici su poslati među mnoge okolne narode, a egipatski episkop je poslat čak u Jemen, da bi tamo učvrstio hrišćanstvo. Ljudska prava Jevreja su ograničena, kao i verske slobode, u koje se Justinijan otvoreno mešao, namećući Konstantinopoljskim Jevrejima grčki prevod Biblije. Najviše muka su mu zadavali Samarićani, koji su uporno odbijali pokrštavanje i bili su u gotovo stalnoj pobuni protiv Carstva, pa je prema njima, ali i prema Manihejcima, surovo postupano.

529. Justinijan zabranjuje rad neoplatonskoj Atinskoj Akademiji i konfiskuje njenu imovinu, stavljajući je pod državnu upravu, čime je helenizam, okarakterisan kao “bogohulno ludilo“, ugušen.

532. Jovan Azijski, fanatični monah i pravi inkvizitor, predvodi naoružanu hrišćansku rulju u pohodu protiv “pagana“ u Maloj Aziji.

542. Justinijan dozvoljava Jovanu Azijskom da nasilno pokrštava mnogobošce u Frigiji, Kariji i Lidiji, u Maloj Aziji. Tokom 35 godina ovog “krstaškog pohoda“, 99 crkava i 12 manastira je podignuto na mestima srušenih mnogobožačkih hramova.

546. U Carstvu izbija kuga za koju crkva optužuje nehrišćane. Stotine njih je osuđeno na smrt u Konstantinopolju od strane Jovana Azijskog, te su pred Imperatorom i pogubljeni.

556. Justinijan naređuje zloglasnom i podjednako fanatičnom inkvizitoru Amantiju da ode u Antiohiju i nađe, uhapsi, muči i istrebi poslednje nehrišćane u gradu i spali sve njihove privatne biblioteke.

562. Masovna hapšenja, javna ponižavanja, mučenja, zatvaranja i pogubljenja preostalih mnogobožaca u Atini, Antiohiji, Palmiri i Konstantinopolju.

565. Justinijan I umire nakon što je na značajan način uvećao Carstvo, na trenutak podsetivši na staru slavu Rimskog Carstva, iako je to dostignuće u suštini samo rasteglo resurse i oslabilo odbranu Konstantinopolja. Nasledio ga je nećak, Justin II, čija vlast je ispunjena njegovim ličnim ludilom, donekle podstaknutim i osećajem dužnosti prema moćnom prethodniku.

574. Justin II prihvata kao savladara Tiberija II, a u suštini se povlači. Tiberije se više bavi konsolidovanjem unutrašnjih prilika i mirom na granicama, nego što nadalje obraća pažnju na ionako gotovo istrebljene mnogobošce. Njima se nadalje uglavnom bave samo lokalni upravitelji i crkvene vođe, dok samo Carstvo, zbog Tiberijeve loše ekonomske politike i prevelikih izdataka, tone u bankrotstvo.

578-582. Hrišćani muče raspinjanjem politeiste širom Istočnog Rimskog Carstva i istrebljuju poslednje nehrišćane u Heliopolisu (Egipat).

580. Otkriva se tajni Zevsov hram u Antiohiji. Prvosveštenik se ubio, ali ostali pagani su pohapšeni. Svi zatvorenici, kao i zamenik guvernera oblasti Anatolije su mučeni i poslati u Konstantinopolj na suđenje. Osuđeni su da budu bačeni lavovima. Divlje životinje ih, međutim, nisu rastrgle, pa su usmrćeni raspinjanjem. Hrišćanska rulja se dočepala njihovih mrtvih tela, i vukla ih kroz ulice Konstantinopolja, a kasnije su bačena na đubrište.

582. Nakon Tiberijeve smrti, na presto stupa Mavrikije, imperator čija vladavina biva obeležena praznom državnom kasom i relativno humanističkim, gotovo antičkim idejama, koje nije umeo da sprovede u delo. Želeo je da ponovo uspostavi jako carstvo tako što bi sinovima podelio oblasti na upravu, ali je istovremeno bio tragično loš u proceni popularnosti sopstvenih odluka.

583. Novi progon mnogobožaca, po naredbi Imperatora, ali zapravo prema željama i ambicijama lokalnog sveštenstva i upraviteljâ.

590. Kako je državna kasa bila praznija, tako su narastale izmišljene “paganske zavere“, koje bivaju izgovor da se mnoštvo nedužnog stanovništva muči i surovo ubija.

596-604. “Gregorijanske misije“, odnosno slanje misionara u Britaniju i odatle potom u germanske krajeve, po naredbi pape Grgura I, poznatog i po tome što je pećine, jame i katakombe koje su mnogobošci koristili, pretvarao u hrišćanska svetilišta građenjem oltara i unošenjem hrišćanskih simbola, ne bi li tako naterao preostale mnogobošce da prihvate hrišćanstvo.

681. Sabor biskupa u Toledu zahteva od vlasti da uhvate i odrube glave svima onima koji su nehrišćani.

692. Sabor u Konstantinopolju zabranjuje ostatke Brumalija, Kalenda, Antesterija i drugih “paganskih“ , tj. dionizijskih festivala i slavlja.

774. Karlo Veliki donosi propis kojim se Saksoncima (Vestfali, Ostfali i Angrari) daje izbor da se pokrste ili budu pobijeni, nakon kog naređuje masakr 4500 mnogobožačkih Saksonaca u Verdenu.

804. Nepokršteni Heleni u Mesa Mani (Lakonija u današnjoj Grčkoj) se uspešno opiru pokušajima Tarasija, konstantinopoljskog patrijarha, da ih pokrsti.

950-988. Nasilno pokrštavanje preostalih nekrštenih Helena u Lakoniji od strane Nikona, jermenskog potonjeg sveca.

Crtice o hrišćanskom proganjanju sopstvenih jeretika:

1022. Prvo zabeleženo spaljivanje hrišćanskih jeretika, kada je u Orleanu spaljeno četrnaestoro “otpadnika od vere“.

1184. Osnivanje Inkvizicije u okviru katoličke crkve, isprva u Langdoku (Francuska), kao mestu privremenog crkvenog suda, a zbog pojave Katara i Valdensijanaca.

1186. Veliki crkveno-državni sabor u Rasu, protiv bogumila, hrišćana koji su odbacivali autoritet vladara i države i težili povratku izvornom hrišćanstvu, bez kasnije ikonografije i obreda. Veliki župan Stefan Nemanja pokreće masovni progon bogumila, kojih je u velikom broju bilo i među vlastelom. Bogumili su ubijani, spaljivani na lomači, stavljani na muke, kažnjavani najsurovijim kaznama, sečeni su im jezici, odsecani su im delovi tela, žigosani su po licima i surovo progonjeni, imanja su im paljena ili oduzimana. Pored imanja spaljivane su i njihove knjige („Knjige njegove nečastive spali“), što je posebna šteta jer bi one danas predstavljale najstarije spomenike raške i makedonske škole. Tako su stare srpske i slovenske apokrifne knjige bile uništene u plamenu. Ovakav surov progon bogumila i uništavanje njihovih knjiga i jeste razlog što se danas o njima toliko malo zna i što sva znanja dolaze upravo iz knjiga njihovih neprijatelja. Jedno od uporišta bogumila bio je i Soko Grad utvrđen na steni, u kanjonu reke Moravice. Nemanja je nakon opsade zauzeo grad koji je tom prilikom pretrpeo prilična razaranja.

1215. Četvrti lateranski koncil donosi ukaz kojim podstiče sekularne vlasti da progone jeretike na koje crkva ukaže.

1229. Uspostavljanje stalne Inkvizicije u Rimu, pod upravom fratara Dominikanaca. Ova organizacija je potrajala više od 600 godina.

1250-1274. Toma Akvinski, potonji svetac, poziva na ubijanje jeretika.

1252. Papa Inoćentije IV odobrava mučenje kao metodu delovanja Inkvizicije.

1256. Inkvizitori su oslobođeni greha za sprovođenje mučenja.

1478. Osnivanje Španske Inkvizicije, koja je nezavisna od Svete Stolice i pod direktnom je upravom španskih monarha. Opstala je do 1834. godine, a primarne mete su joj bili Jevreji i muslimani.

1482. Prvo masovno spaljivanje “veštica“, obavljeno u Sevilji.

1484. Papa Inoćentije VIII, tokom tzv. “malog ledenog doba“ u Evropi, donosi bulu kojom se za male useve i duge periode hladnoće okrivljuju veštice, čime počinje zvanični progon osoba osumnjičenih za veštičarenje, a od strane Inkvizicije.

1486. Inkvizitori Hajnrih Kramer i Jakob Šprenger objavljuju čuveni “Malj za veštice“ (“Malleus Maleficarum“), crkveno uputstvo za obračun sa “vešticama“, u kom se žene označavaju kao gotovo jedini mogući krivci za tako nešto, zbog njihove “neutažive požude“. Iako je Vatikan odbacio ovu knjigu 1480. godine, a Španska Inkvizicija vekovima je bila deo kampanje ubijanja žena optuženih za vremenske nepogode, bolesti i druge nesreće.

1536. Osnivanje Portugalske Inkvizicije, koja je najviše napadala Jevreje i jevrejske preobraćenike u hrišćanstvo. Potrajala je do 1821. godine.

1542. Papa Pavle III uspostavlja u Rimu Kongregaciju Svete Kancelarije Inkvizicije, kao stalnu kongregaciju kardinala.

1554. Kraljica Meri I od Engleske, naređuje spaljivanje viđenijih protestantskih sveštenika, u težnji da Englesku crkvu vrati pod jurisdikciju papstva.

1559. Zakon o Supremaciji u Engleskoj, između ostalog, čini jedan propisani molitvenik koji je obavezan, pod pretnjom kazne.

1560. Osnivanje sekcije Portugalske Inkvizicije u Goi, koja se bavila mahom hinduistima i muslimanima, bilo da su bili konvertiti u hrišćanstvo, bilo u slučajevima u kojima je procenjeno da se mešaju u pokušaje pokrštavanja nehrišćana.

1569. Kancelarije Španske Inkvizicije se otvaraju u Meksiku i u Čileu, da bi pokrile nove španske kolonije na američkom kontinentu.

1685. Luj XIV, kralj Francuske, izdaje ukaz iz Fontenbloa koji pokreće progon hugenota, a neki savremenici taj potez hvale i nazivaju kralja “novim Konstantinom“.

1689. Crkva Engleske donosi Zakon o toleranciji kao prva hrišćanska crkva koja priznaje pravo drugim hrišćanima na slobodno ispovedanje svoje vere, isključujući tu donekle katolike, što je bio prvi takav istinski čin u istoriji hrišćanstva kao dominantne religije.

1798. Francuska invazija zaustavlja rad Kongregacije Svete Kancelarije Inkvizicije, a u Pariz je poslato 3 000 sanduka sa preko 100 000 dokumenata.

1814. Obnova rada Kongregacije Svete Kancelarije Inkvizicije, koja je bila aktivna do druge polovine stoleća, što se vidi po učešću u tzv. “Aferi Mortara“ (1858-1870), kada je jevrejski dečak po naredbi ove kongregacije oduzet roditeljima i odgojen kao katolik, koji je kasnije postao sveštenik Avgustinac.

1824. Poslednji zabeleženi slučaj ubijanja “veštice“ u Srbiji, a praksa pojedinačnih progona je potrajala još neko vreme, dok je nije, uz pretnju najstrožih kazni, zabranio knez Miloš.

1826. Poslednje dokumentovano ubistvo hrišćanskog jeretika, Kajetana Ripola, od strane Inkvizicije u Španiji.

1908. Rimska Inkvizicija postaje Sveta Kongregacija Svete Kancelarije.

1965. Katolička crkva na Drugom vatikanskom koncilu donosi dekret “Ljudsko dostojanstvo“ (“Dignitatis Humanae“) kojim prihvata pravo svakog čoveka na versku slobodu. Inkvizicija u Rimu postaje Kongregacija za doktrinu vere, a i dalje je, kao i pre nekoliko vekova, vode Dominikanci.

2000. Papa Jovan Pavle II se u javnosti moli za oprost nasilja koje su hrišćani često činili nad drugima.

*Prenosimo iz časopisa Veliki Prasak

http://www.e-novine.com/drustvo/91267-Milanskog-edikta-Inkvizicije.html